Πρόεδρο και ΜέληΚοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών

 

Αξιότιμη κυρία Χαραλαμπίδου,

Όπως μας έχει ζητηθεί, καταθέτουμε τις απόψεις μας για το πιο κάτω θέμα, το οποίο θα συζητηθεί στην Επιτροπή τη Δευτέρα 24 Οκτωβρίου.

 

Το φαινόμενο επιθετικών, κακοποιητικών και εκφοβιστικών συμπεριφορών με
θύτες και θύματα ανήλικους, καθώς και τρόποι αντιμετώπισής του

 

Οι επιθετικές, κακοποιητικές και εκφοβιστικές συμπεριφορές ανάμεσα σε ανήλικους δυστυχώς αυξάνονται και προκαλούν σοβαρές ανησυχίες. Εμείς, ως εκπρόσωποι των γονιών, ανησυχούμε ιδιαίτερα αφού τέτοιες συμπεριφορές προκαλούν πολλές φορές τραγικές συνέπειες σε μαθητές/μαθήτριες τραυματίζοντας τους ίδιους και την κυπριακή κοινωνία.

 

Τα περιστατικά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας ή που καταγγέλλονται, δεν ανταποκρίνονται στους πραγματικούς αριθμούς και δυστυχώς η κοινωνία ξυπνά, μόνο όσο καιρό ένα θέμα βρίσκεται στην επικαιρότητα. Για χρόνια κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου για τις ανησυχητικές διαστάσεις που λαμβάνει το πρόβλημα ανάμεσα σε ανήλικους, τόσο εκτός όσο και εκτός των σχολικών μονάδων.

 

Έχουμε στείλει επιστολές και υπομνήματα με παρατηρήσεις και εισηγήσεις για το θέμα αυτό και στο παρελθόν, χωρίς όμως να δούμε ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος.

 

Καταθέτουμε τις εισηγήσεις μας για αντιμετώπιση του προβλήματος:

1. Η καλύτερη μέθοδος μηδενισμού τέτοιων φαινομένων είναι η πρόληψη. Ως εκ τούτου, η πρόληψη πρέπει να αρχίσει από την νηπιακή ηλικία. Αν ένα παιδί από το νηπιαγωγείο αρχίσει να εκφοβίζει και να παρενοχλεί άλλα παιδιά και καμία ενέργεια δεν γίνει για αντιμετώπιση του προβλήματος, όταν θα μεγαλώσει η οποιαδήποτε «θεραπευτική μέθοδος» πιθανόν να μην αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

 

2. Η ενδυνάμωση των μαθητών αλλά και των γονιών μέσα από βιωματικά εργαστήρια πρέπει να γίνεται σε τακτική και συχνή βάση. Μέσα από αυτά οι μαθητές θα ενδυναμώνονται ώστε να μην αποδέχονται και να καταγγέλλουν τέτοιες συμπεριφορές, είτε σε αυτούς είτε σε άλλα παιδιά. Ταυτόχρονα, και οι γονείς θα μπορέσουν να αντιληφθούν πρωτίστως αν το παιδί τους είναι θύμα τέτοιων συμπεριφορών και να προβούν σε καταγγελία αλλά και να στηρίξουν το παιδί τους.

 

Ή να μπορέσουν να δώσουν την απαραίτητη στήριξη αν το παιδί τους, έστω άθελά του, παράγει τέτοιες συμπεριφορές εις βάρος άλλων παιδιών. Περιπτώσεις παιδιών που έχουν καταγγελθεί ως θύτες, θα πρέπει τόσο τα ίδια όσο και οι γονείς τους να
«υποχρεώνονται» να δέχονται εξειδικευμένη βοήθεια.

 

Τα μέτρα πρέπει να διαχωριστούν σε (α) Μέτρα Πρόληψης και (β) Μέτρα Θεραπείας/Καταστολής.  Στα  μέτρα  πρόληψης  μπορούν  να  συμπεριληφθούν  ταινίες  που αναφέρονται στον εκφοβισμό και τις συνέπειές τους με συζήτηση, μαρτυρίες θυμάτων και θυτών κλπ.

 

3. Είναι επιτακτική ανάγκη εισαγωγής σε σχολικό χρόνο, μαθημάτων που προάγουν την ψυχική καλλιέργεια και ανθεκτικότητα των μαθητών, την καλλιέργεια ήθους, την ανάπτυξη των λεγόμενων soft skills. Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης πρέπει να γίνει προτεραιότητα της Πολιτείας και θα συμβάλει στη μείωση των περιστατικών εκφοβισμού, βίας και παραβατικότητας. Η επιμόρφωση των μαθητών σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης θα συμβάλει θετικά στον περιορισμό των περιστατικών εκφοβισμού που σχετίζονται με το θέμα αυτό.

 

4.      Όπως έχει διαπιστωθεί, ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό μαθητών δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσουν τα μαθήματα στην τάξη, είτε γιατί δεν έχουν την ικανότητα, είτε γιατί δεν τους ενδιαφέρει. Ένα ποσοστό αυτών των παιδιών εγκαταλείπει, ένα άλλο ποσοστό παρουσιάζει παραβατικές συμπεριφορές και ένα άλλο ποσοστό βιώνει το θέμα με υπέρμετρη παθητικότητα.

 

Πολλά παιδιά εντάσσονται στη Μέση Εκπαίδευση με σοβαρά μαθησιακά προβλήματα και αυτό πιθανόν να τα οδηγήσει σε αρνητικές συμπεριφορές, αφού δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα ή να τα καταστήσει θύματα εκφοβισμού από τους άλλους συμμαθητές τους.

 

Ως εκ τούτου, το Υπουργείο οφείλει να προβαίνει σε πρώιμη διάγνωση ούτως ώστε να γίνονται οι κατάλληλες ενέργειες έγκαιρα. Η Πολιτεία οφείλει προς όφελος του κοινωνικού συνόλου αλλά και του μαθητικού συνόλου μιας τάξης να διαμορφώσει με τέτοιο τρόπο τη νομοθεσία ώστε να μπορεί το Υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες να παρεμβαίνει και αν χρειαστεί να προχωρά σε παραπομπή και αξιολόγηση ενός παιδιού (θύτη) που παρουσιάζει παραβατική συμπεριφορά χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων. Έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις παιδιά θύτες να προέρχονται από οικογένειες οι οποίες δε συνεργάζονται με τις σχολικές μονάδες και δε δέχονται την παραπομπή και στήριξη του παιδιού τους από εκπαιδευτικό ψυχολόγο. Η διάγνωση πρέπει να γίνεται από το νηπιαγωγείο γιατί μετά στη Μέση Εκπαίδευση πιθανόν να είναι αργά.

 

Η ύπαρξη εναλλακτικών δομών εκπαίδευσης, όπως επανειλημμένα καταθέτουμε, θα βοηθήσει πολλά από τα παιδιά αυτά να μπορέσουν να έχουν ένα καλό μέλλον μακριά από παραβατικές συμπεριφορές, αφού θα είναι σε έναν χώρο που θα ανταποκρίνεται στις μαθησιακές τους ικανότητες και ανάγκες και στον οποίο θέλουν να είναι.

 

5.  Στα σχολεία μας υπάρχει μεγάλος αριθμός μαθητών με Μεταναστευτική Βιογραφία. Πολλές φορές έχουμε γίνει μάρτυρες παραβατικών συμπεριφορών μεταξύ μαθητών με ΜΒ και ελληνοκυπρίων μαθητών. Η επικοινωνία είναι βασικό στοιχείο επίλυσης διαφορών και κατανόησης. Όταν μερίδα μαθητών δεν γνωρίζει την γλώσσα των υπολοίπων, αυτό τους εμποδίζει από το να έχουν σωστή επικοινωνία ως συμμαθητές και συνομήλικοι. Η δημιουργία χώρων υποδοχής όπου οι ΜΜΒ θα μαθαίνουν Ελληνικά αλλά και την παράδοση και την ιστορία της Κύπρου, πέραν τις επικοινωνίας θα τους βοηθήσει στην κατανόηση της χώρας που βρίσκονται αλλά και θα τους βοηθήσει στην ευκολότερη ένταξή τους στην σχολική κοινότητα και την κοινωνία γενικότερα. Οι μαθητές με ΜΜΒ θα πρέπει να εντάσσονται στις τάξεις αφού αποκτήσουν δίπλωμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. 

Αν οι ΜΜΒ γνωρίζουν καλά την Ελληνική γλώσσα και την παράδοση της Κύπρου, τότε θα μπορέσουν να αγαπήσουν το σχολείο και τη μάθηση και αυτό θα τους βοηθήσει στη συνέχιση της μόρφωσής τους και πολλούς από αυτούς θα τους κρατήσει μακριά από τυχόν παραβατικές συμπεριφορές είτε λόγω βαρεμάρας, είτε λόγω λανθασμένων πεποιθήσεων. 

Παράλληλα, όμως πρέπει να ενισχυθούν τα μαθήματα προς όλους για αποδοχή της διαφορετικότητας, φυλής και θρησκείας, ούτως ώστε τα παιδιά να αντιμετωπίζουν με περισσότερη κατανόηση τους συμμαθητές τους. 

Σημειώνουμε επίσης ότι η αποφυγή δημιουργίας «γκέτο» σε κάποιες σχολικές μονάδες και ο διασκορπισμός των ΜΜΒ σε πολλά σχολεία, θα συμβάλει στην μείωση πιθανόν εντάσεων αλλά και στη δημιουργία ομάδων και από τις δύο πλευρές, που θα δημιουργούν αρνητικές καταστάσεις. Επίσης, θα συμβάλει στην ομαλότερη ένταξη των παιδιών, αφού το σχολείο θα έχει να διαχειριστεί μικρότερο αριθμό ΜΜΒ και άρα θα μπορεί να προσφέρει καλύτερη στήριξη.

 

6. Εισηγούμαστε την υποχρεωτική επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών, για να μπορούν να εντοπίσουν και να διαχειριστούν τέτοια περιστατικά.

 

7. Η σχολική κοινότητα οφείλει να δημιουργεί συνεχώς θετικό κλίμα στο σχολείο το οποίο θα επενεργεί ως παράγοντας πρόληψης ή/και ενδυνάμωσης των σχέσεων των παιδιών και των εκπαιδευτικών γεγονός που βοηθά πολύ και στα θέματα προστασίας των ευάλωτων μαθητών.

 

8. Η    εφαρμογή    της    μεθόδου    «διαμεσολάβησης»    μεταξύ    των    μαθητών/μαθητριών,    με διαμεσολαβητή επιμορφωμένο εκπαιδευτικό, θα βοηθήσει στην επίλυση πολλών περιστατικών εκφοβισμού, βίας και παραβατικότητας. Ο θεσμός αυτός, όπως έχουμε ενημερωθεί από την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, εφαρμόζεται με επιτυχία σε πολλές χώρες και έχει επιλύσει σοβαρά προβλήματα, χωρίς την ανάγκη λήψης άλλων μέτρων.

 

9. Η παρουσία σχολικών ψυχολόγων στο μόνιμο προσωπικό όλων των σχολικών μονάδων, θα συμβάλει στον έγκαιρο εντοπισμό και αντιμετώπιση. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και τα θύματα θα μπορούν πιο εύκολα να προβούν σε καταγγελία αλλά και θα ενεργούν θετικά στην αντιμετώπιση των θυτών που πολλές φορές υπήρξαν με τον ένα ή άλλο τρόπο και οι ίδιοι σε κάποια φάση θύματα.

 

10. Επιβάλλεται επίσης ο διορισμός κοινωνικών λειτουργών, τουλάχιστον περιφερειακά, ώστε να μπορούν να παρέχουν στήριξη στα σχολεία και να διασφαλίζονται οι θεραπευτικές ενέργειες προς την οικογένεια και όχι μόνο στο παιδί.

 

11. Η ενεργή συμμετοχή και συνεργασία με τους Συνδέσμους Γονέων θα συμβάλει στην επίλυση και πολλές φορές στην πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών. Το θέμα του «απορρήτου» στις περιπτώσεις αυτές τίθεται σε αμφιβολία, αφού όλοι γνωρίζουν τι γίνεται. Επιπρόσθετα, ο Σύνδεσμος Γονέων είναι ο σημαντικότερος εταίρος του σχολείου και έχει την ευχέρεια προσωπικής επαφής με τους γονείς των παιδιών, οι οποίοι είναι μέλη του.

Εννοείται ότι τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να διαφυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού και οι όποιοι χειρισμοί πρέπει να κατοχυρώνουν την εμπιστευτικότητα και την εχεμύθεια.

 

12. Στη σύγχρονη εποχή που ζούμε η χρήση έξυπνων συσκευών, όπως τα κινητά τηλέφωνα, έχει αυξήσει τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, ιδιαίτερα του cyberbullying, αφού επιτρέπουν σε χρόνο ρεκόρ την ανταλλαγή βίντεο ή μηνυμάτων και την ανάρτηση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης περιστατικών θυματοποίησης ανηλίκων. Συχνά παρατηρείται π.χ. η βιντεογράφηση μαθητών/μαθητριών σε κάποια δύσκολη στιγμή τους και η άμεση αποστολή του βίντεο σε εκατοντάδες αποδέκτες ή ακόμα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για «πλάκα (happy slapping)». Περιστατικά cyberbullying, όπως σεξουαλική παρενόχληση, body shaming, τρολάρισμα (trolling), κ.ά. μπορούν να αποφευχθούν, αν τα παιδιά μέσω της εκπαίδευσης να κατανοήσουν την ορθή και ηθικά αποδεκτή χρήση των έξυπνων συσκευών.

 

13. Θεωρούμε αναγκαία τη δημιουργία σύγχρονων και επαρκών δομών φιλοξενίας εφήβων, με το αναγκαίο επιστημονικό δυναμικό έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις μαθητών θυτών που οι οικογένειές τους δεν μπορούν να τους προσφέρουν βοήθεια.Τα παιδιά αυτά, μετά από ένα σύντομο διάστημα στήριξης, θα μπορούν να επιστρέψουν στα σχολεία τους και στους συμμαθητές τους.

 

14. Η τοποθέτηση φρουρών ασφαλείας στα Γυμνάσια είναι αναγκαία για την ασφάλεια των παιδιών, του προσωπικού και της σχολικής μονάδας.

 

Τα φαινόμενα επιθετικών, κακοποιητικών και εκφοβιστικών συμπεριφορών πάντοτε υπήρχαν. Θεωρούμε ότι η πανδημία και ο εγκλεισμός συνέβαλαν στην επιδείνωση του προβλήματος. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει δικαιολογία για ολιγωρία ή εφησυχασμό. Η σκληρότητα της κοινωνίας έχει μεταφερθεί στα παιδιά και αυτό, σε συνδυασμό με τις νέες ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία, έχει αυξήσει τα περιστατικά, τα έχει κάνει πιο «βάναυσα εκλεπτυσμένα» και πιο δύσκολα στον εντοπισμό τους. Επομένως, η Πολιτεία, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία και την επιστήμη, πρέπει να δράσει άμεσα και σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να προστατεύσει θύματα και θύτες. Πρέπει επιτέλους να λειτουργήσουμε ως προμηθείς και όχι ως επιμηθείς.

Τα οποιαδήποτε μέτρα πρέπει να στοχεύσουν στην εξάλειψη τέτοιων περιστατικών από τις σχολικές μονάδες και να προστατεύσουν τα θύματα αλλά και τους ανήλικους θύτες. Ως εκ τούτου, ζητούμε να εφαρμοστεί άμεσα σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης η νομοθεσία «ο περί Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Ενδοσχολικής Βίας Νόμος του 2020» που δίνει τα εργαλεία για αντιμετώπιση των φαινομένων παραβατικής συμπεριφοράς στα σχολεία Η εξάλειψη μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την πρόληψη όπως σοφά αναφέρει κι ο Ιπποκράτης
«καλύτερα να προλαβαίνει κανείς παρά να θεραπεύει».

Με εκτίμηση