Συνεδρία Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας 31 Μαρτίου 2021
Θέμα: Οι αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας και των διαστάσεων αυτής στην ψυχική υγεία των μαθητών και o ρόλος του σχολείου. Πρωτοβουλίες και δράσεις πρόληψης και στήριξης
Ο παρατεταμένος εγκλεισμός των παιδιών έχει επιφέρει σωρεία προβλημάτων σε όλα τα παιδιά, ιδιαίτερα στα παιδιά των Γυμνασίων που συμπληρώθηκαν τρεισήμισι μήνες παραμονής στο σπίτι και χωρίς φυσική παρουσία στο σχολικό τους περιβάλλον.
Τα προβλήματα κατηγοριοποιούνται σε εκπαιδευτικά, ψυχολογικά, συναισθηματικά και κοινωνικά. Μετά από συναντήσεις, επικοινωνία με γονείς και παιδιά αλλά και έρευνα που έχει πραγματοποιήσει η Συνομοσπονδία, δυστυχώς καταγράφεται ότι έχουν αυξηθεί τα περιστατικά από παιδιά που υποφέρουν από άγχος, κατάθλιψη, φοβίες, μετατραυματικό στρες δευτέρου επιπέδου (compassion fatigue).
Από την εμπειρία μας, καταθέτουμε τον έντονο προβληματισμό μας ότι τα προβλήματα συναισθηματικής αστάθειας δε λύνονται από μέρα σε μέρα αλλά θα ακολουθούν τα παιδιά για αρκετό χρονικό διάστημα και θα μεταφερθούν και εντός της σχολικής τους μονάδας, αν δεν παρθούν έγκαιρα μέτρα στήριξης. Ο φόβος είναι ότι τα παιδιά που έχουν επηρεαστεί ενδέχεται να εξωτερικεύσουν τα προβλήματα αυτά με παραβατική συμπεριφορά, θυμό ή και άρνηση παρακολούθησης μαθημάτων.
Εξίσου σημαντικό και άμεσα συνδεδεμένο είναι και το με ποιο τρόπο θα γίνει η επιστροφή των μαθητών στο σχολείο και πόσος χρόνος προσαρμογής θα δοθεί, έτσι ώστε να πέτυχουμε την ομαλή μετάβαση και όχι να διογκώσουμε το πρόβλημα προκαλώντας άγχος και στρες με τα πολλά διαγωνίσματα από την πρώτη ημέρα, την διδακτέα ύλη και τον μαραθώνιο για την προετοιμασία των τελικών εξετάσεων που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρείται αυτοσκοπός, αφού υπάρχουν και άλλες μορφές αξιολόγησης του μαθητή.
Το Υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με Φορείς, ειδικούς και κάθε άλλη Αρμόδια Αρχή, οφείλει να λάβει τις αναγκαίες αποφάσεις ούτως ώστε να ελαφρύνει τις επιπτώσεις της πανδημίας και σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και με εμπειρογνώμονες να προβεί στις ενδεικνυόμενες ενέργειες.
Ως Συνομοσπονδία καταθέτουμε τις πιο κάτω εισηγήσεις για την αντιμετώπιση κάποιων από τις επιπτώσεις της πανδημίας:
1. Για την έγκαιρη ανίχνευση των συμπτωμάτων ψυχικής διαταραχής στο πρώιμο στάδιο εμφάνισής τους, σε εφήβους και νέους, να συσταθούν Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης. Στόχος των Μονάδων αυτών είναι η έγκαιρη πρόληψη των μακροχρόνιων επιπτώσεων και η διασφάλιση μιας αποτελεσματικής θεραπείας.
2. Η άμεση εμπλοκή ψυχολόγων και κοινωνιολόγων στη σχολική ζωή είναι πιο αναγκαία από ποτέ, ούτως ώστε να στηριχθούν τα παιδιά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επιπρόσθετα, οι ειδικοί επιστήμονες θα στηρίξουν το έργο των καθηγητών Συμβουλευτικής Αγωγής, αφού τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά υπερβαίνουν κατά πολύ τις γνώσεις και τις ώρες εργασίας των ΣΕΑ. Η παρουσία των ειδικών στα σχολεία, θα πρέπει να είναι καθημερινή ούτως ώστε να μπορέσουν να εντοπίσουν και να αποσοβήσουν πιθανές σοβαρές αντιδράσεις των παιδιών.
3. Να εφαρμοστούν προγράμματα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων, ούτως ώστε τα παιδιά να ενδυναμωθούν για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα πολλαπλά προβλήματα που τους προκάλεσε η πανδημία.
4. Να λειτουργήσει σε 24ωρη βάση δωρεάν τηλεφωνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης, που ενημερώνει ανώνυμα και εμπιστευτικά τους πολίτες που αναζητούν ψυχολογική και συμβουλευτική υποστήριξη.
Όλοι οι μαθητές/μαθήτριες διακατέχονται από άγχος και αγωνία για τη συνέχιση της σχολικής χρονιάς και πώς θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν. Το άγχος αυτό οφείλεται καθαρά στη μαθησιακή διαδικασία και την εκπαίδευσή τους, καθώς και στο πώς θα ολοκληρωθεί η σχολική χρονιά. Για τα θέματα αυτά εισηγούμαστε τις ακόλουθες ενέργειες:
• Για τα παιδιά των Γυμνασίων, μόλις επιστρέψουν πρέπει να δοθεί χρόνος προσαρμογής και να γίνει διαγνωστική αξιολόγηση η οποία να μη ληφθεί υπόψη για σκοπούς βαθμολογίας, αλλά να έχει στόχο να εντοπίσει ο εκπαιδευτικός τι έμαθε ο μαθητής κατά τη διάρκεια των τριών μηνών που λάμβανε εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στη συνέχεια, να δοθεί εύλογο χρονικό διάστημα για επαναλήψεις των όσων έχουν διδαχθεί μέσω τηλεκπαίδευσης. Να υπενθυμίσουμε ότι στην παρούσα φάση η τηλεκπαίδευση παρουσιάζει δυο σημαντικές αδυναμίες, πρώτο ότι δεν μπορεί να έχει αντικειμενική γραπτή αξιολόγηση και δεύτερο οι κλειστές κάμερες δεν επιτρέπουν στον εκπαιδευτικό να έχει τον απόλυτο έλεγχο κατά πόσο οι μαθητές του παρακολουθούν η συμμετέχουν.
• Τόσο τα παιδιά που έχουν ήδη επιστρέψει, όσο και τα παιδιά των γυμνασίων που αναμένονται να επιστρέψουν, έχουν μεγάλο άγχος λόγω των πολλών γραπτών διαγωνισμάτων που έχουν ή θα έχουν να αντιμετωπίσουν. Εισηγούμαστε όπως γίνει μείωση των γραπτών αξιολογήσεων (διαγωνισμάτων), με ρύθμιση από το Υπουργείο Παιδείας, με σκοπό να αξιοποιηθεί ο αντίστοιχος χρόνος για διδασκαλία, εμπέδωση και κάλυψη κενών, εστιάζοντας πλέον στις πυρηνικές γνώσεις και τους δείκτες επάρκειας της σχολικής χρονιάς Παράλληλα να δοθούν οδηγίες να δοθεί προτεραιότητα στα εξεταζόμενα μαθήματα. Στα μη εξεταζόμενα μαθήματα, για εύλογο χρονικό διάστημα να μη γίνουν διαγωνίσματα και όπου αυτό είναι εφικτό να αξιολογηθούν με εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης. Αναμφίβολα, οι στόχοι που έχουν τεθεί στην αρχή της σχολικής χρονιάς δεν μπορούν να υλοποιηθούν και θα πρέπει ναι γίνει αναθεώρηση. Ο προβληματισμός είναι το τι μπορούν από εδώ και πέρα οι μαθητές να αποκομίσουν και να μεταφέρουν μαθησιακά στην επόμενη σχολική χρονιά.
• Η αναθεώρηση της ύλης επιβάλλεται να γίνει άμεσα για όλες τις τάξεις, ιδιαίτερα για τα παιδιά των Γυμνασίων. Η διδασκαλία πρέπει πλέον να περιοριστεί, πέραν των επαναλήψεων με την επιστροφή των παιδιών, στη διδασκαλία των βασικών γνώσεων για να μπορέσουν να παρακολουθήσουν χωρίς κενά την επόμενη σχολική χρονιά. Εκπαιδευτικοί και παιδιά θα πρέπει να γνωρίσουν την αναθεωρημένη ύλη ούτως ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για εμπέδωση και ενισχυτική διδασκαλία.Η μη αναθεώρηση της ύλης και το τρέξιμο για κάλυψη όλης της ύλης, όπως αυτή έχει καθοριστεί στην αρχή της σχολικής χρονιάς, επιδεινώνει το άγχος των παιδιών και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην κατανόηση και εμπέδωση αφού οι εκπαιδευτικοί τρέχουν να καλύψουν την ύλη χωρίς να έχουν επαρκή χρόνο για να βοηθήσουν και να στηρίξουν τα παιδιά.
Οι τελικές προαγωγικές εξετάσεις, οι εξετάσεις τετράμηνων ή άλλες μορφές γραπτής αξιολόγησης στο τέλος της σχολικής χρονιάς, να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για να γνωρίσουν οι εκπαιδευτικοί και το Υπουργείο το εύρος των γνώσεων των μαθητών. Θα ήταν ωφέλιμο αν υπήρχε επαρκής χρόνος μετά τις εξετάσεις για ενισχυτική διδασκαλία αφού πλέον θα γνωρίζουν το εύρος των γνώσεων των μαθητών σε κάθε γνωστικό αντικείμενο.
• Η εξεύρεση ωφέλιμου διδακτικού χρόνου (μείωση διακοπών, παράταση λήξης μαθημάτων) πρέπει να ανακοινωθεί στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς έγκαιρα, ούτως ώστε να μπορέσουν να διαμορφώσουν τη μελέτη και τη διδασκαλία αντίστοιχα για να επιτευχθούν τα μέγιστα μαθησιακά αποτελέσματα.
• Να διευθετηθεί άμεσα το θέμα των απουσιών κατά τη διάρκεια της εξ αποστάσεως διδασκαλίας. Είναι ένας ακόμα παράγοντας που αγχώνει τα παιδιά. • Επιβάλλεται η άμεση αναθεώρηση της εξεταστέας ύλης για τις Παγκύπριες Εξετάσεις και η ανακοίνωσή της. Τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν επαρκή χρόνο για σωστή προετοιμασία. Παράλληλα, επιβάλλεται η ανακοίνωση των χρονοδιαγραμμάτων για τις Παγκύπριες Εξετάσεις.
Η σημαντικότερη ενέργεια για να αντιμετωπιστούν τα πολλαπλά προβλήματα που προκάλεσε ο εγκλεισμός είναι η επιστροφή στα σχολεία και η απρόσκοπτη συνέχιση της σχολικής χρονιάς μέσα στις σχολικές αίθουσες. Τα σχολεία αποτελούν το φυσικό περιβάλλον των παιδιών και η επιστροφή σ’ αυτά τους δίνει ένα αίσθημα κανονικότητας, που το έχουν στερηθεί εδώ και έναν χρόνο.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους καλούμε την κυβέρνηση να επιτρέψει την επιστροφή των μαθητών/μαθητριών των Γυμνασίων το συντομότερο δυνατό και να θωρακίσει τα σχολεία και τα παιδιά ούτως ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση της εκπαίδευσής τους με φυσική παρουσία μέχρι την ολοκλήρωση της σχολικής χρονιάς.